Η προστασία και ανάπτυξη της ορεινής Φωκίδας δεν αρκεί να παραμένει ένα συνεχές όνειρο.

 Γράφει η Αφροδίτη Παπαθανάση

Η ακτινογραφία της Χώρας δείχνει συνεχή μείωση πληθυσμού στις περισσότερες των περιφερειών και πληθυσμιακή ενίσχυση της Αττικής, με δύσκολες όμως συνθήκες διαβίωσης, λόγω ακρίβειας και ενοικίων. Η στρέβλωση είναι μπροστά μας, τη ζούμε. Η ποιότητα ζωής υποβαθμίζεται, καθώς περιβαλλοντικά θέματα, δείκτες αισιοδοξίας και προοπτικών, κόστος ζωής και δυνατότητες, δίνουν στο στίγμα μιας χαοτικής, χωρίς σχέδιο και δυστυχώς χωρίς ευκαιρίες, διαβίωσης σε επαρχία και αστικό ιστό.

Οι  ενδοπεριφερειακές ανισότητες εμφανείς, από την πρόσβαση σε υποδομές, Υγεία, Παιδεία, στην ερήμωση μικρών πόλεων και ενδοχώρας.

Υπάρχει κοινή αγωνία για το τι θα κάνουμε στη Φωκίδα. Μπορεί να ομιλούμε για τις αδικίες και τις δυνατότητες των Ορεινών Περιοχών, γιατί είναι μέρος της ζωής μας, μιας ισχυρής πολιτισμικής παρακαταθήκης, αλλά οι συνθήκες γίνονται ολοένα και δυσκολότερες και για την Άμφισσα και  για πολλές Κωμοπόλεις, κυρίως για μη παραλιακές περιοχές.

Οι στατιστικοί δείκτες , ανελέητοι, μας δείχνουν το μέγα κοινωνικό, οικονομικό και εξόχως πολιτικό ζήτημα της μείωσης του πληθυσμού και την φυγή των νέων. Δίκαιη Ανάπτυξη χωρίς ανθρώπους και χωρίς την ευημερία αυτών δεν γίνεται.

1^ον Χρειαζόμαστε σχέδιο πολιτικών για την συγκράτηση του πληθυσμού αλλά και την  επιστροφή νέων ανθρώπων στην επαρχία.

Πολιτικές δεν είναι οι αποκλεισμοί, οι αντιλήψεις των «δικών μας παιδιών», η αναξιοκρατία έναντι ειδικά των νέων. Αποτελέσματα προς όφελος της κοινωνία δεν προάγονται με διασπάθιση δημόσιου χρήματος – εκλογικοί μηχανισμοί Αιρετών της Περιφερειακής Αρχής, χωρίς Διαύγεια και Διαφάνεια. Κάπου ένα εκατομμύριο το χρόνο φεύγει, από εποχής Μπακογιάννη και μετά Σπανού, χωρίς δημόσια ενημέρωση για εκδηλώσεις, το ένα εκατομμύριο της μιας χρονιάς, έχει ξεπεράσει αθροιστικά  σήμερα τα δέκα, χρήματα που θα μπορούσαν να στηρίξουν τη δημόσια Υγεία στη Στερεά, με ειδικά μέτρα και πολιτικές για τα Ορεινά.

2^ον Η ΟΧΕ, Ολοκληρωμένη Χωρική Ενότητα της Περιφέρειας Στερεάς, για τα Ορεινά της Φωκίδας, Ευρυτανίας Φθιώτιδας, δεν έχει ενεργοποιηθεί με μέτρα και πολιτικές.

Είμαι από τα πρόσωπα που πολιτικά έδωσα μάχη για την ανάγκη ύπαρξης ειδικών μέτρων πολιτικής για τις Ορεινές Περιοχές για την περιοχή μας και τη Στερεά.

Η ΟΧΕ υπάρχει στα χαρτιά, αλλά ακόμη δεν έχουμε τις χρηματοδοτήσεις και τις πολιτικές, ενδεικτικά, για:

·        Πρόγραμμα ενίσχυσης νέων επιστημόνων για να ασκήσουν δραστηριότητα σε ορεινές μειονεκτικές περιοχές. Να βοηθήσουμε δηλαδή την «υποδομή υπηρεσιών» του νέου γιατρού, μηχανικού, δικηγόρου στις ορεινές περιοχές,

·        Δεν έχουμε μέτρα για την συνεχή, απρόσκοπτη, επιστημονική βοήθεια στον κτηνοτροφικό τομέα, για τα ζώα, τα ύδατα τη γη,

·        Δεν υπάρχει πρόγραμμα ενίσχυσης χρηματοδότησης υποδομών στα Χωριά, ή αποκατάστασης αρχαιολογικών, ιστορικών τόπων και προστασίας τοπίων,

·        Δεν έχουμε οριζόντιο σχεδιασμό για την παροχή υπηρεσιών υγείας στους πληθυσμούς των ορεινών περιοχών, όπως για παράδειγμα, κινητές μονάδες, μικρά αγροτικά ιατρεία με τηλεματική και κάλυψη γιατρού,

·        Μικρό πρόγραμμα ενίσχυσης των επιχειρήσεων των ορεινών περιοχών.

3^ον Ανάπτυξη χωρίς περιβαλλοντική προστασία των Ορεινών Περιοχών δεν γίνεται.

Η Στερεά έχει δώσει τη γη και τα σπλάχνα της και για τα μεγάλα Αιολικά και για τη Μεταλλεία. Κάπου όμως πρέπει να μπει ένα τέλος στην αντίληψη ότι οι μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι – με τις ευλογίες και την κυβερνητική ανοχή – θα ορίζουν 1^ον τους όρους στα χωροταξικά, 2^ον θα αποκλείουν το δικαίωμα της κοινωνίας και της αυτοδιοίκησης στον ενεργειακό χώρο και 3^ον θα ορίζουν, κακώς, το δικαίωμα των επόμενων γενεών στο περιβάλλον και την παραγωγική γη.

Άρα, χθες οφείλαμε να έχουμε ορίσει τις ζώνες στη Φωκίδα και στη Στερεά που πρέπει να προστατευθούν. Από το Υπ. Περιβάλλοντος υπάρχουν πλέον οι τεχνικές επιστημονικές μελέτες που προτείνουν βαθμό προστασίας και χρήσεις γης, βάση για τις τεκμηριώσεις πολιτικών αποφάσεων που θα ορίσουν το «ποια μορφή προστασίας» και που.

Εδώ πρέπει να μιλήσουμε καθαρά και να ληφθούν οι οριστικές αποφάσεις. Ποιες περιοχές στο σύμπλεγμα Βαρδούσια, Γκιώνη, Οίτη, Παρνασσό θα προστατεύσουμε καθολικά, αποκλείοντας κάθε παρέμβαση, δρόμοι, μεταλλεία, ΑΠΕ, μεγάλες επεμβάσεις. Οι Δημοτικές Ενότητες Βαρδουσίων, Καλλιέων, Παρνασσού και Λιδωρικίου πρέπει να μιλήσουν, όπως και οι Δήμοι, οι Σύλλογοι και όλοι οι Αιρετοί. Ποια περιοχή «κλειδώνει» με απόλυτη προστασία, επιτρέποντας μόνο κτηνοτροφία, μελισσοκομία, ήπιες υπαίθριες δραστηριότητες και πως ορίζουμε – με βάση την επιστημονική τεκμηρίωση που υπάρχει – τις υπόλοιπες διαβαθμίσεις περιβαλλοντικής προστασίες και τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες επ αυτών.

4^ον Ανάπτυξη χωρίς αρχιτεκτονική πολιτισμική προστασία των Ορεινών Περιοχών δεν γίνεται.

Τα περισσότερα χωριά μας στα Ορεινά είναι πανέμορφα.

Αυτό δεν αρκεί. Ή θα τα προστατέψουμε και θα τα βοηθήσουμε να αποκτήσουν αρχιτεκτονική ταυτότητα ή θα αφήσουμε τα πράγματα ως έχει χωρίς και ότι τύχη έχουν, όσο αρνούμαστε  να λάβουμε τη σαφώς δύσκολη πολιτική απόφαση στοιχειωδών αρχιτεκτονικών περιορισμών.

Το αποτύπωμα της ταυτότητας κάθε περιοχής μέσα από τους οικισμούς και τα τοπία τους πρέπει να το δούμε σε εθνική και περιφερειακή κλίμακα. Είναι καλύτερα, για παράδειγμα, για  να υπάρχουν φορολογικά κίνητρα για τη διάσωση παλιών σπιτιών και χώρων, παρά να ρημάζουν και να καταστρέφονται. Επίσης, χρειαζόμαστε κάποια στιγμή να μιλήσουμε με την Αρχιτεκτονική Σχολή – όπως έκανε ο Δήμος Αγράφων για την Βίνιανη – για ένα συνολικό σχέδιο σωτηρίας και αποκατάστασης οικισμών, χωριών, περιοχών, όπως η Χάρμαινα στην Άμφισσα ή μια γεωγραφική περιοχή, πχ Δ.Ε. Καλλιέων, ή  Βαρδουσίων. Χρειάζεται συνεργασία της Περιφερειακής Αρχής με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ή και ένα μικρό πιλοτικό πρόγραμμα της Περιφερειακής Αρχής ως αρχή.

5^ον Οι φυσικοί πόροι δεν είναι δεδομένοι χωρίς το σεβασμό μας.

Κτηνοτροφία, μελισσοκομία και ήπια βιώσιμη ανάπτυξη σε καμιά περιοχή δεν θα μπορέσει να αντέξει χωρίς νερό, βοσκότοπους, καθαρό περιβάλλον. Βλέπουμε ήδη τα μεγάλα ζητήματα κακής χρήσης πόρων, πχ νερά για πισίνες σε νησιά, και τα ζητήματα που φέρνει η λειψυδρία.

Δεν είναι δεδομένη η Φύση χωρίς την προστασία και την ορθή αξιοποίηση των φυσικών πόρων. Για εμάς είναι πολύτιμα τα νερά και οι πηγές, οι βοσκότοποι, η πανίδα και χλωρίδα των οικοσυστημάτων μας. Οι Δήμοι πρέπει να έχουν αντίληψη και σχεδιασμό διαχείρισης των οικοσυστημάτων και δραστηριοτήτων , απλά, γιατί αν δεν το προσέξουν οι Δήμοι δεν θα το κάνει κανείς.

6^ον Οι στοχευόμενες μικρές δράσεις για ορεινές περιοχές,

6.1. Παρεμβάσεις, ενισχύσεις  και τεχνολογικές εφαρμογές που να βοηθούν την εξοικονόμηση ενέργειας σε παραδοσιακούς οικισμούς και που να επιτρέπονται βάσει των αρχιτεκτονικών κανόνων,

6.2. Με κριτήριο την προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και την άρσης ανισοτήτων και μειονεκτικότητας, κύρια για τα ορεινά, να αναζητήσουμε ρήτρα στα προγράμματα εξοικονόμησης που να ενισχύει πολλαπλάσια το ποσοστό επιχορήγησης για έργο και τεχνολογίες εξοικονόμησης στις περιοχές αυτές,

6.3. Προγράμματα ενίσχυσης των μικρών επιχειρήσεων μόνο σε ορεινές περιοχές, πρόγραμμα είτε του ΠΕΠ Στερεάς, είτε του Τομεακού Ανταγωνιστικότητα,

6.4. Οι τεχνολογίες επικοινωνίας  θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό τις δυνατότητες εκπαίδευσης και ανάπτυξης. Τη στιγμή που γίνεται εγκατάσταση 5G, έχουμε περιοχές, χωριά, σχολεία χωρίς την δυνατότητα πρόσβασης στο internet. Μικρές οικογενειακές μονάδες , μόρφωση των παιδιών, τηλεϊατρική δεν μπορούν να υλοποιηθούν χωρίς το κατάλληλο δίκτυο και οι δράσεις για την άρση αυτών των αποκλεισμών πρέπει να είναι ψηλά στην ατζέντα. 

7ον. Αρχαίο Κάλλιο, Ακρόπολη Βυζαντινών χρόνων, αρχαία πόλη Φύσκος, Μαρτυρικός τόπος το Λιδωρίκι.

Η κατασκευή της Λίμνης Μόρνου, το νερό, που ήρθε με τη σειρά του να μεταβάλλει τις συνθήκες στην περιοχή, να καλύψει ένα χωριό και όπως να ανεβαίνει η στάθμη του, το σχολείο στο χωριό να κλείνει, οι άνθρωποι να φεύγουν.

Για όλα αυτά πρέπει, με μεγάλη καθυστέρηση, να μιλήσουμε.

Μέσα από παρεμβάσεις, ανασκαφών, προστασίας, μέσα από μουσειακές εικόνες και αφηγήσεις και χρήσεις των σύγχρονων τεχνολογιών.

Η πολιτιστική μας παρακαταθήκη δεν είναι πεδίο ούτε για προεκλογικές φανφάρες, ούτε για μικροκομματισμούς. Απαιτεί προσοχή, επιμονή και συνέργιες. Ούτε καταδίκες, ούτε λήθη.

Ας μιλήσουμε στο Υπουργείο Πολιτισμού και στα συναρμόδια Υπουργεία,  συνολικά για την περιοχή γύρω από την λίμνη του Μόρνου και να απαιτήσουμε την χορηγία της ΕΥΔΑΠ για συγκεκριμένες μελέτες και έργα στην περιοχή.

Χρειαζόμαστε ζωντανή, με έρευνα και πολιτιστική προστασία, με την λειτουργία του Μουσείου Λιδωρικίου την αφήγηση για την περιοχή.

Το νερό, η κατασκευή της λίμνης βήμα βήμα, οι ζώες των ανθρώπων που έφυγαν από τον τόπο τους, οι εικόνες μέσα από φωτογραφικό υλικό και ταινίες, οι χρήσεις νέων τεχνολογιών μπορούν να συνδέσουν δύο κόσμους:

– Αυτόν της ιστορικής διαδρομής από τα αρχαία χρόνια στα βυζαντινά, στην τουρκοκρατία και την Ελληνική Επανάσταση, στην Κατοχή,

– Και τον κόσμο των ανθρωπίνων παρεμβάσεων, την κατασκευή της λίμνης, τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές αλλαγές.

Θα χρειαστούμε το Μουσειο Λιδωρικίου ανοιχτό για όλα αυτά.

Από τον Νοεμβριο του 2011, υπεγράφη από τον τότε Υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού, κ. Π. Γερουλάνο, η απόφαση έγκρισης της μελέτης επισκευής κτηρίου της αρχαιολογικής συλλογής Λιδωρικίου, των τευχών δημοπράτησης και του προϋπολογισμού της μελέτης επισκευής.

Δεν ξέρω καν αν είναι σε ισχύ οι εγκρίσεις αυτές ή αν θα χρειαστεί νέα διαδικασία.

Ας συνεργαστούμε όλοι και να απαιτήσουμε, ανάμεσα σε πιθανές και άλλες προτάσεις, την οικονομική συνδρομή της ΕΥΔΑΠ για κάθε βήμα έργου.

Στο Κάλλιο διατηρείται στην κορυφή του λόφου η Ακρόπολη των Βυζαντινών χρόνων (το κάστρο του Βελούχουβου) που είναι κηρυγμένο μνημείο ήδη από το 1922με το βασιλικό διάταγμα (ΒΔ 25-2-1922 – ΦΕΚ 28/Α/26-2-1922).

Στην οχύρωση αυτή δεν έχουν γίνει μέχρι τώρα εργασίες προστασίας, ανάδειξης και προβολής ούτε και ανασκαφής.

Και η πρόσβαση εκεί θέλει κουράγιο, αν και θα έπρεπε, ίσως και για λόγους πυροπροστασίας και για την ανάδειξη του χώρου, να υπάρξει καλύτερη δυνατότητα πρόσβασης.

Κάποια καλοκαίρια, με την μεγάλη προσπάθεια Συλλόγων Χωρίων της Ορεινής Δωρίδας, γίνονταν στον χώρο αυτόν, πάνω από την λίμνη, μουσική εκδήλωση. Τόπος ονειρικός.

Και στο Κάλλιο και στο Μαλανδρίνο, πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες, ανασκαφών και ανάδειξης. Άρα ο πρώτος ρόλος του Υπ. Πολιτισμού, δεδομένος.

Η λίμνη στο κέντρο, με το βυθισμένο χωριό, οι νερόμυλοι και μνημεία προβιομηχανικής κοινωνίας που καταδεικνύουν το ρόλο του νερού στην περιοχή, θα μπορούσαν να αναζητήσουν κοινό πλαίσιο παρεμβάσεων προστασίας και από την Διεύθυνση Νεότερων Μνημείων και από προγράμματα LEADER.

Όλη η περιοχή συνδυάζοντας ιστορική κληρονομία και παρακαταθήκη και νερό θα μπορούσε :

– να ανοίξει ιστορικές διαδρομές,

– να δημιουργήσει χώρους εκδηλώσεων, για παράδειγμα ένα ξύλινο θέατρο είτε στη λίμνη, είτε στο Κάλλιο,

– ενώ τα ευρήματα της ανασκαφής που σήμερα είναι αποθηκευμένα, θα μπορούσαν συνδυαστούν με την ιστορία της δημιουργίας της λίμνης,

– και να αναδειχθεί και η ιστορία της περιοχής,

– η σημασία της λίμνης ως χώρος Natura,

– αλλά και πως η απόφαση για την κατασκευή του φράγματος και της λίμνης επηρέασε την ζωή των κατοίκων και γενικότερα της περιοχής.

8ον Δύο χιονοδρομικά στη Στερεά, το μονοπάτι Ε4 και τα αναρριχητικά πεδία.

Σε συνεργασία με την ΕΤΑΔ και το Υπ. Τουρισμού, θα  μπορούσαμε ως Περιφέρεια, να ζητήσουμε  ενεργοποιηθούν  μελέτες και έργα για παραγωγή και εξοικονόμηση ενέργειας στα Χιονοδρομικά Καρπενησίου και Παρνασσού, διαχείριση απορριμμάτων και ύδατος. Οι υποδομές των χιονοδρομικών μπορούν και πρέπει να λειτουργήσουν όλο το χρόνο, με συναυλίες, εκδηλώσεις, αθλητικές δραστηριότητες, περιπάτους.

Και αν και το Ε4 διασχίζει την Στερεά και υπάρχουν ιστορικής σημασίας μονοπάτια και διαδρομές ή αρχαία μονοπάτια, η περιοχή δεν έχει καταφέρει να αναδείξει αυτόν το πλούτο, όπως τα Ζαγόρια για παράδειγμα τα έχουν καταφέρει εδώ και δεκαετίες, ή όπως σήμερα η Κάλυμνος έχει τουριστική κίνηση από τα αναρριχητικά της πεδία. 

9ον Ενεργειακές κοινότητες Περιφέρειας,  Δήμου Δωρίδας και Δελφών ή/ και με ΕΥΔΑΠ

Τη Στερεά Ελλάδα διασχίζει το κανάλι ύδρευσης από Εύηνο σε Μαραθώνα της ΕΥΔΑΠ, με τους Ταμιευτήρες του Μόρνου και της Υλίκης. Δεν έχει γίνει ακόμη κάποια διερεύνηση δυνατοτήτων δημιουργίας έργων της Αυτοδιοίκησης Α και Β Βαθμού με την ΕΥΔΑΠ για δυνατότητες δημιουργίας παράλληλων έργων παραγωγής ενέργειας στο σύστημα αυτό, πχ παραγωγή ενέργειας από τις κλίσεις καναλιών της ΕΥΔΑΠ και σύμπραξη για ενεργειακές κοινότητες μεταξύ ΕΥΔΑΠ και Αυτοδιοίκησης. Έργα που αν είναι δυνατόν τεχνικά και θεσμικά να υλοποιηθούν μπορούν να προσφέρουν πόρους στην Αυτοδιοίκηση για χρηματοδότηση δράσεων και έργων.